Absurd: nieuwe techniek leert ouders vooral kindje en gevoel te negeren

Auteur: Stephanie Molenaar, 6 november 2024

Kindjes zijn niet ‘af’ als ze geboren worden. Dat ze nog mogen groeien en dat dit in golven gaat, snapt iedereen. Je verwacht immers ook niet dat je kindje direct kan lopen en moedigt hem gaandeweg aan om steeds weer nieuwe kunstjes te leren. Maar als het slaap betreft gelden ineens andere regels en mag een kindje na die eerste prille weken ineens alles kunnen. Hoe dan? En gebeurt dat niet, dan is er wat aan de hand en komen we met grof geschut.

Gecontroleerd huilen

Het brengt dan vaak veel huilen, niet verwonderlijk omdat een kindje het allemaal nog mag gaan ervaren en leren en om rust te kunnen vinden echt hulp nodig heeft. Het antwoord van de slaapindustrie is dan gecontroleerd huilen, zodat een kindje zelfstandig leert te slapen. Dat aangeboren moeder/vaderinstinct kan hierbij alleen in de weg gaan staan. Ga er immers maar aanstaan: ritueeltje gedaan, kindje naar bed gebracht en daar komt de onrust, die door merg en been gaat en voelbaar is in heel je lijf. Niet even tien minuten, maar gewoon veelheden hiervan en dat bij ieder slaapje opnieuw. Feitelijk is het een stressreactie in heel je lijf, van snelle hartslag en ademhaling tot het klamme zweet dat uitbreekt.

Cry tolerance

De oplossing? Een ‘cry tolerance’ training. Niet voor baby, maar voor ouders en verzorgers. Om baby een kans te geven zelf te reguleren, zonder dat ouders direct de noodzaak (en stress) voelen om te gaan troosten of om liefdevol te helpen de slaap te vinden. Want in deze training worden ouders geprept om hun gevoel en alle signalen uit te stellen of te negeren, met afleidingstactieken, muziek om de aandacht af te leiden of andere bezigheden die het gehuil blokkeren of de focus van de ouder doen verleggen van het kind naar iets zinloos. Zodat ze die stressreactie niet voelen en hun kindje dus niet gestoord wordt in zelfstandig inslapen door al dat gemoeder en gevader. Even doorbijten en de heilige graal is bereikt.

“It’s all about balance: giving your baby a chance to develop self-soothing skills”

“Your responses are natural but can interrupt your baby’s journey to learning to self-soothe”

“A good playlist can work wonders to keep you centered when things get tough”

“Shift your focus with a simple activity like a puzzle or a game on your phone”

Marc Weissbluth, Amerikaans kinderarts en slaapexpert met een eigen methode voor gecontroleerd laten huilen, haalt bij zijn promotie voor cry tolerance een onderzoek aan uit 2023 waarin wordt bekeken hoe moeders hun ‘cry tolerance’ kunnen verhogen. Muziek, gaming en tegen jezelf blijven zeggen dat het huilen niet serieus is, komen hierbij als beste strategieën naar voren om je ‘cool’ te bewaren tijdens het huilen van je kindje. Hij noemt de naam van de studie niet, noch dat het een quasi-experimentele studie is, noch dat de cry tolerance van moeders van goede slapers in deze studie totaal niet verschilde voor en na deze interventie (wat je vertelt dat de interventie bij normale goede slaap nul effect heeft en je dus kunt afvragen of dit überhaupt tot goede slaap leidt). Je tweakt in emotionele regulatie, van zowel moeder als kind, en dat heeft consequenties.

Wat er gebeurt

Natuurlijk wil je dat verzorgers hun emoties goed reguleren. Een blije ouder brengt immers een blij kind, niet geheel toevallig. Juist gedurende die eerste kostbare maanden is er namelijk een symbiose tussen moeder en kind en co-regulatie met andere intensieve verzorgers: dat zenuwstelsel en brein wordt compleet verbouwd en aangepast bij de geboorte van een kindje juist zodat dat instinct er komt, juist zodat je voelt wat je kindje voelt, juist zodat je dan kunt inspelen op de noden van je kindje en juist zodat je kindje tot rust en geborgenheid kan komen in tijden waarin hij dit helemaal niet zelf kan. Zo slim is moeder natuur.

Maar een verzorger die zich afsluit, is niet bereikbaar: de verbinding wordt verbroken. Dat is een pure alarmstaat voor een kindje: wat hoognodig is en al je veiligheid is, reageert niet. Het is ook nog eens inconsequent: bij wakker zijn een soort Teflon voor je kindje zijn en bij slapen ‘zoek het maar uit’ is niet bepaald eenduidig en juist eenduidig gedrag geeft veiligheid, waardoor een kindje ook weer tot rust komt en de seinen op groen staan voor zowel slaap als groei.

Ook in het breintje heeft dit effect…

Weet even dat een babybrein bij geboorte zo’n 25% van het volwassen gewicht heeft en in het eerste levensjaar verdubbelt (!) in gewicht, met zo rond het derde levensjaar een exponentiële groei tot 80%. Juist die snelle groei is cruciaal voor de ontwikkeling en evengoed voor slaap.

Neem bijvoorbeeld de ontwikkeling van de hersenstam, het oudste gedeelte van het brein dat alles regelt wat nodig is voor het dagelijkse leven zoals de slaap-waakpatronen. Bij jonge kindjes is die slaap-waakregulatie nog instabiel, waardoor er ook meer onderbrekingen in de slaap en kortere slaapcycli zijn. Ook de slaapfasen worden geregeld door de hersenstam, zodat alles goed wordt verwerkt, herinneringen worden gevormd en het zenuwstelsel zich kan ontwikkelen. Tot slot werkt de hersenstam nauw samen met de 24-uursklok (circadiane ritme) om alertheid en slaperigheid te reguleren én speelt het een rol in de regulatie van het autonome zenuwstelsel en het initieren van vecht-vluchtreacties bij stress. Daardoor is er een directe invloed op zelfregulatie, vooral bij stress. Een goed gereguleerde hersenstam kan een lichaam sneller kalmeren.

Stel je dan voor dat alles in ontwikkeling is, ouders broodnodig zijn, en je dan het huilen ‘even’ negeert. Dan kunnen er belangrijke effecten zijn op de hersenontwikkeling, slaap en zelfregulatie van het kindje, mede omdat de hersenstam hierbij betrokken is én deze pas net aan zijn ontwikkeling begint. Het huilen van dat kindje roept een natuurlijke stressreactie op die, wanneer het onbeantwoord blijft, invloed kan hebben op de emotionele en neurobiologische ontwikkeling.

Als het huilen onbeantwoord blijft, kan het kind moeilijkheden krijgen om zelfregulatie vaardigheden te ontwikkelen

Ja, je leest dit goed: bij gecontroleerd huilen en ook bij cry tolerance draait het om zelfstandig slapen leren en dit brengt precies het tegenover gestelde effect of vertraagd juist het proces. Er is ook een beste hoeveelheid stresshormonen bij huilen, wat het slapen sowieso in de weg staat (waar stress is, is geen slaap) maar ook de hersenstam overgevoelig kan maken voor stress. Gebrek aan respons kan de ontwikkeling van de hersenverbindingen belemmeren, wat de emotionele zelfregulatie en cognitieve vaardigheden kan beïnvloeden. Een kindje kan slaap gaan associeren met stress, wat juist weer slaapproblemen kan brengen, de slaapontwikkeling kan worden verstoord, de hechting kan minder optimaal verlopen en juist de zelfregulatie krijgt een deuk omdat de ervaringen van een jong kindje de basis vormen voor de ontwikkeling van zelfregulatie en emotionele veerkracht op latere leeftijd.

De effecten van het negeren van huilen bij jonge kinderen, zoals hierboven beschreven, zijn ondersteund door een groeiende hoeveelheid onderzoek in de neurobiologie, kinderpsychologie en hechtingstheorie. Waaronder McEwen, B. S. – Onderzoek naar cortisol en stress bij kinderen; effecten van chronische stress op hersenstructuren; Gunnar. et al. (1996) – Studie naar cortisolniveaus bij huilende kinderen, verhoogde stress bij kinderen zonder ouderlijke troost; Ainsworth et al. (1978) – Hechtingstheorie: veilige hechting door responsieve ouderlijke zorg, basis voor zelfregulatie en emotionele veerkracht; Tronick, E. (1975)  – Toont aan hoe baby’s reageren op het ontbreken van respons, benadrukt belang van ouderlijke reactie voor zelfregulatie; Pollak, S. D. – Onderzoek naar slaap en stress, herhaalde stress zonder troost kan slaap en circadiane ritmes verstoren; Mindell et al. (2009) – Studie naar slaaproutines, positieve impact van geruststellende routines op slaapkwaliteit bij kinderen; Tottenham et al. (2010) – Onderzoek naar de amygdala en hippocampus, stress in kindertijd kan leiden tot vergrote amygdala en verhoogde angstgevoeligheid; Gunnar & Fisher (2006) – Effect van ouderlijke troost op verbindingen tussen prefrontale cortex en amygdala, belangrijk voor emotionele zelfregulatie; Shonkoff & Garner  (2012) – Toxic stress in kindertijd, langdurige impact van chronische stress op hersenontwikkeling en emotionele gezondheid; Felitti et al. (1998) – ACE-studie, verband tussen negatieve jeugdervaringen en verhoogd risico op stress- en gezondheidsproblemen in volwassenheid (en zo verder).

Terug naar de wens: een kindje dat lekker slaapt en dit ook zelf gaat doen

Natuurlijk gaat een kindje dit ook zelf doen, slaap is en blijft een eerste levensbehoefte en is broodnodig om juist te groeien en te bloeien. Dat gaat niet over een nacht ijs. De ontwikkeling van zelfregulatie bij kindjes tot drie jaar is een geleidelijk proces dat sterk afhankelijk is van zowel biologische rijping als de interactie met verzorgers. Zelfregulatie omvat het vermogen van een kind om zijn emoties, gedrag en aandacht onder controle te houden en vormt een belangrijke basis voor latere sociaal-emotionele en cognitieve vaardigheden.

• In het eerste levensjaar wordt de basis gelegd, de eerste maanden zijn kindjes volledig afhankelijk van verzorgers om zichzelf te kalmeren en  te reguleren. Wanneer ouders responsief reageren op huilen, voedingen en slaap, helpen ze hun baby om een basisgevoel van veiligheid en voorspelbaarheid te ontwikkelen. Zelfregulatie begint als co-regulatie, waarbij de ouder het kind helpt om zijn emoties te reguleren door troost en nabijheid. Het kind leert zo geleidelijk om stress te verminderen en het brein vormt nieuwe verbindingen die bijdragen aan emotionele stabiliteit. Tegen het einde van het eerste jaar beginnen baby’s hun eerste stappen te zetten in zelfkalmering, dit zijn de eerste signalen van beginnende zelfregulatie.
• In het tweede levensjaar komt er meer onafhankelijkheid maar er is nog geen impulscontrole. Het zelfregulatievermogen is nog beperkt, het brein is nog in ontwikkeling en de prefrontale cortex is nog niet volledig gerijpt. Verzorgers spelen een essentiële rol in het begeleiden van kindjes om  hun emoties beter te hanteren.
• In het derde levensjaar is er betere impulsbeheersing maar is de prefrontale cortex nog steeds volop in ontwikkeling. Wel begint een kindje met leren wachten en volgen van eenvoudige instructies, met beter begrijpen welke emoties ze voelen en kunnen ze soms zelf eenvoudige strategieën toepassen om met emoties om te gaan, belangrijke stappen in de zelfregulatie, ondersteund door ouderlijke begeleiding en modeling.

Als je puur de neurobiologische ontwikkeling volgt, zie je dus dat er gaandeweg meer zelfstandigheid komt doordat er meer is gerijpt en meer is ervaren. Je weet immers pas wat je hoe kunt doen als je hebt ervaren hoe het werkt. Het is altijd een samenspel tussen biologie en omgeving/ervaring. Maar, als we hier nu allemaal haast bij hebben en zelfs de noden van een kindje gaan negeren, krijg je een andere ontwikkeling. Betreft slaap is dat niet beter of zelfstandiger gaan slapen omdat je zonodig je headset moest opzetten om niets te horen en te voelen, het is de verbinding verbreken waarop een kindje dit ook gaat doen en zo dus ervaart dat bij nood geen hulp is. Vraag je dan maar af wat dit met zijn groei, skills, hersenstructuren, stresssystemen, eigenwaarde en alle andere ontwikkelingen doet.

Maar hey, je hebt de slaap en je kindje kan het zelf, toch? Helaas, zo gaan slapen beïnvloedt de slaapstructuur, -kwaliteit en rust van de slaap. Slapen op een hoog cortisolniveau is tegennatuurlijk en brengt minder slaapkwaliteit, ook kortere slaap en akelige associaties. De slaap is lichter en meer onderbroken. Ook is er een verandering in slaapfasen, er komt bijvoorbeeld minder diepe of droomslaap, wat weer essentieel is voor emotionele verwerking en hiermee dwarsboom je dus weer die emotionele ontwikkeling. De slaapcyclus zelf wordt onrustig, een kindje wordt veel minder uitgerust wakker zelfs als er langere tijd is geslapen. Op de langere termijn kunnen juist slaapproblemen gaan ontstaan, er is een minder effectieve emotionele verwerking en een beperktere herstelfunctie van slaap, een verhoogde kans op nachtelijk waken. Maar ja, je hebt je slaapje wel voor elkaar terwijl je lekker aan het puzzelen was met je headset op, gefeliciteerd.

Wat wil je wél doen om zelfregulatie te bevorderen? 

• Alles laten huilen, hoe ‘gentle’ ook, is zeker gedurende de eerste maanden een ‘no go’ als je naar de neurobiologie en ontwikkelingspsychologie kijkt en is daarna ook onnodig omdat het beter, mooier, natuurlijker en makkelijker kan.
• Je gevoel / instinct zijn je powertools: niet voor niets ben je één met je kindje.
• Responsieve verzorging: kinderen leren zelfregulatie door het voorbeeld van hun verzorgers. Wanneer ouders kalm reageren en het kind troosten bij stress of frustratie, legt dit een basis voor emotionele stabiliteit.
• Slaap en zelfregulatie: voldoende slaap ondersteunt de hersenontwikkeling, vooral in gebieden die betrokken zijn bij zelfregulatie, zoals de prefrontale cortex. Een goede slaaproutine en voldoende slaap dragen bij aan een stabielere gemoedstoestand en minder driftbuien.
• Taalontwikkeling: naarmate kinderen taal leren gebruiken, kunnen ze hun emoties beter onder woorden brengen en met verzorgers communiceren over wat ze nodig hebben. Dit helpt hen om hun emoties te reguleren door de situatie verbaal te begrijpen en te verwerken

Dus als je kindje niet lekker slaapt of je hebt de wens om puntjes op de i te gaan zetten, doe dat met méér hulp en liefde, niet minder. Een studie van Mindell et al uit 2006 liet (toen al) zien dat kindjes die met meer ondersteuning gaan slapen vaak beter slapen en ook diverse andere studies van Mindell lieten zien dat er eerst meer ouderparticpatie mag zijn voordat deze kan afnemen. De onderzoeken benadrukken dat juist die hulp geleidelijk mag worden afgebouwd als het slapen goed gaat en dit het kindje helpt om uiteindelijk zelfstandig in slaap te vallen. En juist dat kan een kindje pas als die hersentjes voldoende zijn gerijpt en er voldoende fijne ervaringen zijn geweest om van te leren.

Je kindje ontwikkelt zich natuurlijk. Dat heeft allemaal een reden en een volgorde. Producten, technieken, beloftes gaan voorbij aan dit proces, kijken niet naar de neurobiologie, noch het effect op slaap in de diepte. Echt gedegen zelf gaan slapen, voorspelbaar slapen, doorslapen et cetera is écht een groeiproces. Dit verwachten is als wachten op sneeuw in de zomer (en krijg je die sneeuw, is dat niet de lekkere dikke plaksneeuw die je wilt), het resultaat ook gelijk aan smeltende sneeuw in de zon en het effect gelijk aan blijven uitglijden tot je niet meer kunt of durft.

• Je laat je jonge baby ook niet geforceerd lopen
• Je duwt je kindje ook niet zonder zwembandjes in het zwembad
• Je geeft je kindje ook niet geforceerde hapjes
• Je respecteert en volgt je gevoel als je je stressreactie voelt, waarom dan niet bij je kindje?
• Je snapt dat slaap zich ook mag ontwikkelen en noodzakelijk is om de fijnste basis in alles te krijgen, zoals al die ontwikkelingen ook weer de slaap beinvloeden, forceren dus geen zin heeft en nooit hetzelfde effect gaat brengen.
• Laat je niet gek maken, volg je gevoel. Deze klopt nagenoeg altijd.

Bron: mindful_madre

De in dit artikel genoemde topics, vakgebieden en informatie komen voort uit de opleiding ’emotioneel-mentaal-voeding’ (blok 3) waarin de neurobiologie, ontwikkelingspsychologie en zelfs kwantumtheorie onder meer worden behandeld om tot een gedegen, holistische, liefdevolle en persoonlijke aanpak te komen. Alleen premium Droomritmecoaches en kinderslaapcoaches hebben deze opleiding gevolgd en werken hiermee. Zoek je advies? Dan brengen we je graag in contact, je kunt ook rechtstreeks een consult bij Stephanie inplannen op deze website (zie navigatie bovenin) of je aansluiten bij het spreekuur.