Bewust ouderschap: jouw jeugd bepaalt de blauwdruk van je kind

Auteur: Stephanie Molenaar, 29 maart 2023

Als je bewust wilt moederen of vaderen, dus responsief of bewust ouderschap als doel hebt, dan heb je meer te doen dan alleen responsief en met aandacht aanwezig te zijn. Bewust bezig zijn met het grootbrengen van je ukje is ‘in’, maar gaat zoveel verder dan niet laten huilen, borstvoeding of co-sleeping. Sterker nog: de echte bewuste ouder begint al voor conceptie en durft zichzelf in de spiegel aan te kijken om niet alleen een fijne jeugd te borgen voor de ukkepuk, maar juist zelf een betere versie te worden van wie je al bent. Want wie jij bent is hoe je ouders je hebben gemaakt en wat jij (on)bewust doorgeeft.

Hoe dan?

Stel je voor dat jij groot bent geworden met ouders die ‘de koude oorlog’ in het gezin ten uitvoering brachten: dagen van stilte bij onwenselijk gedrag of een conflict. Of misschien waren je ouders (of een van je ouders) er niet vaak. Het lijkt misschien dat dit maar is zoals het is, maar als je hier niet bewust aan werkt dan zul jij in conflicten ook stilte betrachten, weglopen, de communicatie niet aangaan en de emoties niet doorvoelen en uitspreken. Maakt dat uit? Jazeker, want hiermee werk je direct in op onder meer eigenwaarde, zelfvertrouwen, goed genoeg zijn én uiteraard het leren omgaan met emoties en conflicten.

Hechting

Dat een gezonde hechting onwijs belangrijk is voor ieder kind, dat is inmiddels wel duidelijk. Maar dat is niet altijd zo evident geweest én alle beste intenties ten spijt, loop je hier en daar toch een deukje op of bezorg je deze zelf. Een mens is een mens en dat betekent dat we niet perfect zijn. Hoeft ook niet, want juist van de tegenslagen leren en groeien we. Het gaat om de langere termijn en juist de minder extreme dingen werken ook door. Dat kinderen van verslaafde of agressieve ouders anders uit de verf komen is een schoolvoorbeeld, maar wat dacht je van kinderen van ouders die keihard (moeten) werken? Of emotioneel niet in staat zijn om er te zijn? Die steeds van stemming wisselen? Of grote zorgen hebben? Het verleden speelt hierin een grote rol: jouw blauwdruk waarmee je (on)bewust allerlei copings mechanismen en triggers bij je kind en naar je kind overbrengt, wat soms zover teruggaat als generaties lang.

Is het je ooit opgevallen dat uit een familie er altijd wel een zwart schaap is? Iemand die anders is, losbreekt en meer dan de nestgenoten werkt, ontwikkelt, groeit of de ups en downs heeft? Noem het familiekarma, maar deze persoon lost opgebouwde trauma’s op.

Voorbeeld: jaren geleden ontdekte ik zelf de gelijkenissen die ikzelf met mijn oma’s heb/had. Beiden slimme, ontwikkelde, creatieve en gedreven vrouwen die ieder op zich een verschil probeerden te maken vroeg in hun leven. Eén daarvan bloedmooi, mega creatief en met een grote ‘ik leef mijn leven’ mentaliteit, waardoor ze tijdens de tweede wereldoorlog een verschil maakte maar daarna flink aan haar lot werd overgelaten. De ander verliet alles wat ze kende in de hoop op een beter leven. Beiden een flink nest aan kinderen. Tijden waren anders en voor gedreven vrouwen geen plaats, dus je kunt je de frustratie en moedeloosheid decennia later voorstellen. Ook omdat mijn opa’s niet bepaald aardig voor ze waren, ze niet gezien werden. Oma 1 overleed (mede hierdoor) heel jong en oma 2 opende haar hart pas weer aan het einde van haar lange leven.

Ik proefde op een dieptepunt in mijn leven diezelfde frustratie en onmacht, met eenzelfde groot nest aan kinderen en dat gevoel van totaal niet gezien worden. Mijn leven in ‘connecting the dots’ zo gelijkend op die van mijn mooie oma. Die door haar vroege dood en onmacht in het leven mijn moeder die wond heeft gegeven, dat ook op haar sterfbed aan haar vertelde, hier sorry voor zei. Maar de wond werd doorgegeven. Dat had ik ook kunnen doen naar mijn dochters toe, maar als je het ziet heb je het door. Waardoor dit zwarte schaap van de familie deze lijn heeft doorbroken en haar leven inricht mede in ere van de oma’s.

Dat klinkt heel nobel maar vraagt onwijze knopen om door te hakken, rigoureuze levenskeuzen, doorleven van pijnen en heel bewust werken aan jezelf. Maar ik weet dat alles wat ik doe op het gebied van studie en deskundigheid oma 2 een smile bezorgt en al mijn creativiteit en rebelsheid oma 1 eert. Ik ben ik en kan pas echt ik zijn als ik al die jasjes die ik met de paplepel ingegoten kreeg en later zelf ook aantrok, uittrek. Zodat ik de mama kan zijn die mijn kinderen verdienen, ik hen een soort van vrij pad kan geven om te zijn wie zij zijn zonder de ballast die ik zelf zolang moest dragen. Dát noem ik bewust moederen. [Een flink deel van deze reis vind je beschreven in mijn deels autobiografische roman ‘Het patroon’, die eind 2022 verschijnt].

Patronen

Patronen worden opgebouwd uit hoe je groot bent geworden, op wat je met belangrijke anderen hebt meegemaakt en natuurlijk wat je zelf aan het doen bent. En daar ben je niet altijd bewust van. Denk maar aan hoe jij omgaat met conflicten, stress, drukte of onbegrip, maar net zo goed hoe jij liefde geeft. Twee voorbeelden, want er is een lange lijst aan archetypen [Uit: Becoming the one, Sheleana Aiyana | Rising Woman]

1. De kritische ouder

Heb je een ouder (gehad) die altijd kritisch was? Die altijd de beren op de weg ziet? Die gelooft dat je maar met beide beentjes op de grond moet staan en je hoofd uit de wolken moet halen of voor wie ogenschijnlijk niets genoeg is? Deze ouder heeft waarschijnlijk hetzelfde ervaren met de eigen ouder(s) en reproduceert dit patroon, onbewust. Met de beste intenties, want het kan gezien worden als ‘helpen’ door je ‘realistisch’ te houden of juist te prikkelen. Ben je zo opgevoed, heb je het gevoel je altijd te moeten bewijzen of liefde te moeten. verdienen en kun je het lastig vinden het rustiger aan te doen. Ben je zelf zo? Dan geef je aan je kind door dat meer altijd beter is en rust voor luie mensen is, dat je kind niet goed genoeg is zoals hij is maar juist met prestaties liefde verdient. Dit doet natuurlijk heel veel in eigenwaarde en dat heeft ook zo zijn gevolgen.

2. De afwijzende ouder

Deze ouder heeft dit wederom zelf met de paplepel ingegoten gekregen, bijvoorbeeld doordat ouder(s) er fysiek of emotioneel niet waren. Het resultaat is afsluiten, niet bij de eigen gevoelens. kunnen en dus ook het afwijzen van emoties bij het kind. Dit kind wordt dan apart gezet of gestraft als de emoties heftig zijn. Hierdoor voelt het kind zich geïsoleerd en afgewezen, maar leert het ook niet zijn emoties te accepteren en te reguleren. ‘Emoties zijn slecht’ is de boodschap. Dit brengt een lage eigenwaarde, soms extreem gedrag, weinig zelfvertrouwen en het gevoel niet begrepen te worden.

Moeder-vaderwond

Wat ontstaat is een wond, die levenslang kan gaan irriteren op alle fronten van het leven. Denk aan:

‘Please’ gedrag en dus jezelf wegcijferen
co-afhankelijkheid
lage eigenwaarde
mensen niet of moeilijk vertrouwen
jaloezie
geen duidelijke grenzen hebben
mensen willen redden, altijd in de ‘geef-modus’ staan
mislukte relaties omdat niet-(emotioneel)-beschikbare liefde wordt aangetrokken en opgezocht
angstig-vermijdend in relaties en het leven op zich

Als onze behoeften niet werden vervuld, kunnen we deze wond als volwassene nog steeds bij ons dragen én doorgeven. Je eigen patronen onderzoeken en daarmee in de kern kijken wie je écht bent en welke mechanismen niet meer voor je werken, is het recept naar het (weer) worden wie je werkelijk bent en het groot brengen van heerlijke mensjes.

Bewust ouderschap: de ingrediënten

Veiligheid
Basis behoeften
Geborgenheid en liefde
Prikkelen / stimuleren
Stabiliteit (in leven én gedrag)
Grenzen stellen
Begeleiding, support (emotioneel, fysiek, mentaal)

Kijk: een dak boven het hoofd, een maag gevuld en het lijf gekleed is de basis (en helaas niet altijd een gegeven). Veiligheid krijgt een kind ook uit je gedrag, het aanwezig zijn, het ‘veilig voelen’ en dit hangt samen met liefde ontvangen en gezien worden (en dus die patronen). Juist het prikkelen schuift naar de achtergrond als een kind het zelf moet rooien of juist de verantwoordelijke rol op zich moet nemen of simpelweg emotioneel wordt verwaarloosd. Evengoed kan eenzijdige prikkeling ook weer wat doen, zoals ‘goede cijfers en mooie diploma’s’ het gevoel kunnen geven dat alleen met goede prestaties liefde verdiend wordt. Op alle fronten is support nodig, zelfs als het kind al volwassen is. Zonder te overdrijven, het stellen van grenzen hierin belangrijk.