Responsiviteit is een nood, geen luxe

Auteur: Stephanie Molenaar, 26 juni 2024

Responsief zijn, liefdevol verzorgen: het lijken ‘trends’. Reacties op social media variëren van ‘oh ik wil meer weten, dit is precies mijn gevoel’ tot ‘mijn moeder legde mij vroeger ook gewoon apart en er is niets mis met mij hoor.’ Maar dit is zoveel groter dan goed of fout, hip of passé of ‘wat voor mij werkt, geldt voor iedereen’. Niet voor niets dat er ook al jaren lang veel onderzoek naar wordt gedaan en de uitkomsten zijn soms ronduit mindblowing. Waarom? Het is zo onwijs ingenieus hoe moeder natuur haar ding doet! Lees mee…

Responsiviteit

Je kindje troosten, helpen om te gaan met emoties, ondersteunen, reageren als er hulp wordt gevraagd, helpen om iets te doen (zoals slapen): het is een fijne afstemming tussen verzorger en kind en heeft helemaal niets met verwennen te maken. Sterker nog: uit diverse onderzoeken blijkt dat méér ouderparticipatie juist zelfstandigere kindjes brengt. En dat is logisch, als je weet dat een kind voor het reguleren echt zijn verzorgers nodig heeft, hierop kunnen vertrouwen maakt juist dat je de wereld aan kunt.

Breinbadje

Kindjes die opgroeien met een betrouwbare verzorger, worden in een soort van ‘nurture’ badje gedompeld: dat breintje geeft namelijk -zodra en warmte en liefde is- een cocktail aan hormonen en neurotransmitters vrij, beginnende met oxytocine en gevolgd door een cascade aan dopamine, serotonine, endorphinen en GABA, zodat ze een weerbare emotionele brein circuit kunnen ontwikkelen. (Vittner et al., 2017, Moberg et al., 2013 en 2014, Maruyama et al., 2011). Juist zo’n ‘brein badje’ maakt een stevig emotioneel systeem, waarmee meer weerbaarheid komt, maar evengoed een beter stresssysteem, relatiemanagement et cetera. Dit maakt weer meer ruimte voor verkenning, ontdekking, nieuwsgierigheid en dat doet natuurlijk ook weer veel goeds betreft de ontwikkeling en capaciteiten.

Juist de liefdevolle verzorging maakt dat je baby zich kan reguleren, zowel betreft stress als emoties. Je aanrakingen maken dat die cocktail wordt vrijgegeven, je oogcontact stimuleert het denkende brein en je woorden helpen de emoties te begrijpen. Je knuffels ontspannen en helpen weer met slapen. Deze basis wordt nooit vergeten, ook al heb je geen actieve herinnering aan die eerste jaren. Want juist deze ervaringen veranderen het DNA, de stresssystemen, de emotionele systemen en blijven achter in het brein.

Liefde brengt groei

Gedurende de eerste drie jaren wordt onwijs veel aangelegd. Dat begint met het overlevingsbrein ofwel hersenstam, waarna het emotionele brein (limbische systeem) zich ontwikkelt. Pas vanaf drie jaar komt daar het denkende brein bij. Juist door deze manier van ontwikkelen, kunnen kleine kindjes hun stress en emoties nog niet zelf reguleren. Hier hebben ze hun verzorgers voor nodig, die feitelijk hun brein uitlenen gedurende deze jaren. Juist als de stress bij een kindje wordt gereguleerd door responsieve verzorging, wordt dat stress systeem meteen getransformeerd, waarop ook alle andere gebieden in het emotionele brein volgen, zoals DNA, epigentica, sociale-, belonings-, neurotransmitter- en cognitieve systemen.

Je kunt het prille systeem niet forceren geen noden te hebben

Het is de biologie van het brein dat maakt dat bepaalde dingen simpelweg helemaal niet handig zijn, of niet werken, als je hier op (zeer) jonge leeftijd mee bezig gaat. Bijvoorbeeld het alleen slapen, het slapen met huilen om zelfstandig te worden et cetera. Doe je dit wel en juist in een periode waarin dat overlevingsbreintje ontwikkelt, dan is er een andere ontwikkeling ten opzichte van vasthouden, helpen, reguleren en  een nood vervullen. Alleen zijn is juist een bedreiging en triggert dat breintje om te huilen of hangerig te worden om het gevaar de baas te zijn. Je kunt immers niet je kindje’s overlevingssysteem trainen en forceren om geen noden meer te hebben.

Dus…?

Je kindje leren om met emoties of stress om te gaan, om eigen noden te vervullen, om zelf te slapen en meer: dat komt heus wel, zodra dat lijfje er goed en wel klaar voor is. En juist dan gaat het soepel, omdat dat breintje heeft kunnen weken in welness. Vanuit vertrouwen kun je pas loslaten, slapen en (andere) dingen zelf doen is loslaten. Bovenal: als het de bedoeling was dat mensenkinderen direct zelfstandig waren, zouden ze echt niet zo hulpeloos worden geboren. Want niets gebeurt zomaar en alles is gelinkt, verwonder je over die eerste jaren in plaats van ze zo snel mogelijk in een wenselijk format te gieten. Het gaat allemaal om er zijn, ondersteunen en begeleiden. Bij je kleine kindje met knuffels en kusjes, en ach: dit verandert eigenlijk niet als ze ouder worden ;-)

Maar één ding: responsief zijn is wat anders dan alles voor je kindje doen en de weg plaveien. Het gaat om je hulp en deze verandert steeds meer van ‘voor je doen’ naar ‘help mij dit te doen’ naar een soort ‘vangnet’. Ingewikkeld? Volg je gevoel, deze klopt nagenoeg altijd.